Erich Przywara

O Erichu Przywara

Erich Przywara (ur. 12 października 1889 w Katowicach, zm. 28 września 1972 w Hagen koło Murnau) był niemieckim duchownym rzymskokatolickim (jezuitą, prezbiterem), filozofem i teologiem, znanym przede wszystkim z rozwinięcia filozoficznego pojęcia analogia entis (analogii bytu).

Jego ojciec był Polakiem z rodziny chłopskiej, a matka Niemką z rodziny pruskich urzędników. Sam opisywał swoje śląskie korzenie jako "jedność przeciwieństw" – Polaków i Niemców, rolników i przemysłowców – co wpłynęło na jego myśl filozoficzną.

2 czerwca 1908 Erich Przywara rozpoczął nowicjat w zakonie jezuitów. W roku 1920 przyjął święcenia prezbiteratu. Od r. 1922 pracował w redakcji jezuickiego czasopisma Stimmen der Zeit aż do jego zamknięcia przez Gestapo w r. 1941.

Życie i kariera

Erich Przywara urodził się w 1889 roku w Katowicach na Górnym Śląsku, w rodzinie kupieckiej. Po ukończeniu matury w 1908 roku wstąpił do Towarzystwa Jezusowego w Exaten w Holandii. W latach 1910-1913 studiował filozofię w kolegium jezuitów w Valkenburgu, gdzie szczególnie zainteresował się dziełem Tomasza z Akwinu „Quaestiones Disputatae de Veritate”, które później zainspirowało jego koncepcję „Analogia Entis” (Analogia Bytu).

W latach 1914-1917 przebywał w kolegium jezuitów Stella Matutina w Feldkirch w Austrii jako prefekt muzyki, gdzie pod pseudonimem Ernst Hochberg zaczął publikować swoje pierwsze wiersze, eseje literackie i religijne. Współpracował także z Josephem Kreitmaierem przy komponowaniu hymnów religijnych, które ukazały się w jego pierwszej książce „Unsere Kirche” (Nasza Kościół). Jego druga książka „Eucharistie und Arbeit” (Eucharystia i Praca), wydana w 1917 roku, miała bardziej teologiczny charakter.

Ponownie w Valkenburgu, w latach 1917-1921, Przywara ukończył doktorat z teologii i otrzymał święcenia kapłańskie w 1920 roku. W tym czasie zaczął interesować się Johnem Henrym Newmanem, broniąc go przed zarzutami modernizmu. Przywara również zwrócił się ku Ojcom Kościoła, szczególnie Augustynowi, co zaowocowało publikacją książki „Augustinus, Die Gestalt als Gefuge” (Augustyn, Postać jako Struktura) w 1932 roku.

Od 1922 roku Przywara pracował w redakcji jezuickiego czasopisma „Stimmen der Zeit”, a od 1933 do 1941 roku, kiedy to pismo zostało zakazane przez reżim nazistowski, pełnił funkcję redaktora naczelnego. W okresie międzywojennym Przywara prowadził szeroki dialog intelektualny z takimi postaciami jak Karl Barth, Martin Buber, Edmund Husserl, Martin Heidegger, a także Edith Stein.

Podczas II wojny światowej, ze względu na poważną chorobę, mógł poświęcić się jedynie duszpasterstwu wśród starszych akademików. Schronienie znalazł w Hagen koło Murnau, gdzie mimo choroby stworzył swoje późne dzieła. W tym okresie rozwijał również swoje teologiczne refleksje na temat Ćwiczeń Duchowych św. Ignacego Loyoli, które opublikował w 1938 roku jako „Deus Semper Maior. Theologie der Exerzitien” (Bóg Zawsze Większy. Teologia Ćwiczeń Duchowych).

W roku 1959 obchodzono 70. rocznicę urodzin Przywary, jednego z największych współczesnych myślicieli katolickich. W ramach obchodów przyznano mu tytuł „Doctor universalis” – po raz pierwszy od czasów Johna Henry'ego Newmana. Przywara pozostaje jednak przede wszystkim przedstawicielem filozofii egzystencjalnej, której analiza prowadzi do zrozumienia jego głębokiej więzi z myślą augustyńską i tomistyczną. Przywara umarł 28 września 1972 roku w Hagen, a jego grób znajduje się w Pullach.

Galeria zdjęć

Zdjęcie 1
Zdjęcie 2
Zdjęcie 3
Zdjęcie 4
Zdjęcie 5
Zdjęcie 5
Zdjęcie 5

Dzieła

Bibliografia zestawiona na kilka lat przed jego śmiercią zawiera 46 książek i około 700 artykułów. Wśród nich znajdują się prace filozoficzne i teologiczne, a ponadto wiersze i rozważania dotyczące życia duchowego. Najważniejsze dzieła to:

Filozofia i Teologia

Analogia Entis

Najbardziej znanym dziełem Przywary jest rozprawa pod tytułem Analogia Entis. Według Przywary pojęcie analogii odnosi się do sytuacji, w której nie zachodzi ani wieloznaczność, ani jednoznaczność; innymi słowy, zachowuje się to samo pojęcie przy radykalnej zmianie znaczenia. Pojęcie to stanowi podstawę rozważań metafizycznych i teologicznych Przywary, jako sposób opisania relacji między Bogiem a stworzeniem, oraz naturą a łaską.

Sama analogia bytu (łac. analogia entis) polega na napięciu (wywołanym przez nieidentyczność) między Stwórcą a stworzeniem, względnie między istotą a istnieniem w obrębie samego stworzenia. To napięcie ma charakter dynamiczny i staje się punktem wyjścia dla dalszych rozważań na temat relacji człowieka do Boga i świata.

Metoda równowagi w napięciu

Przywara opisuje swoją metodę jako "równowagę w napięciu" lub "rytm". Polega ona na dialektycznym zestawieniu przeciwstawnych tendencji, przy czym transcendentna zasada (Bóg "zawsze większy") unosi się nad immanentnymi siłami życiowymi lub ruchami kulturowymi. To podejście pozwala na zachowanie harmonii między pozornie sprzecznymi aspektami rzeczywistości, podkreślając dynamiczną relację między tym, co duchowe i materialne.

Bóg jako tajemnica

Przywara rozwija ideę "Boga zawsze większego" (Deus Semper Maior) jako centralny element swojej teologii. Tajemnica Boga jest obecna w konkretnej rzeczywistości historycznej w obecności Chrystusa, który działa w historii ludzkości. Jednak Bóg pozostaje jednocześnie "zawsze większy, odrębny i różny od" porządku naturalnego. Ta teologiczna perspektywa kładzie nacisk na niepoznawalność Boga i na Jego nieustannie przekraczającą obecność w ludzkiej egzystencji.

Relacja między naturą a łaską

Przywara reinterpretuje tomistyczne pojęcie porządku naturalnego jako naturę przekształconą, antycypującą nowe niebo i nową ziemię, już w pełni przenikniętą tajemnicą odkupienia. Zasada ta wskazuje na ciągłą transformację rzeczywistości, w której natura nie jest autonomiczna, lecz otwarta na działanie łaski, prowadzące ku ostatecznemu spełnieniu w Bogu.

Kryterium antropologiczne

Istotną cechą refleksji teologicznej Przywary jest niewątpliwie jej orientacja antropologiczna. Orientacja ta stanowi odbicie wyraźnego zainteresowania człowiekiem, jego naturą i istotą przez europejską myśl filozoficzną przełomu XIX / XX wieku. Zainteresowanie to znalazło swoją konkretyzację w postaci nowego ujęcia problematyki antropologicznej, które zostało określone jako „das neue Denken" – „nowe myślenie".

Nowe myślenie, to myślenie dialogiczne. W jego przestrzeni centralne miejsce zajmuje druga osoba oraz relacje nawiązujące się między moim Ja, a „osobowym Ty". Przywara mając na uwadze ten fakt, inspirowany myślą M. Bubera, wskazuje na ontyczne źródło wszelkiej „dialogiczności". Jest nim sam Bóg, który przemawia do człowieka jako pierwszy.

Kryterium chrystologiczne

Fundamentalną przesłankę refleksji chrystologicznej Przywary stanowi przekonanie, zgodnie z którym dialog Boga z człowiekiem, jakim jest objawienie Boże, znalazł swój wspaniały epilog we Wcieleniu, w osobie Jezusa Chrystusa, który jest absolutnym centrum i fundamentalną treścią objawienia.

Według Przywary, proces Objawienia opisany w perspektywie posłania Jezusa Chrystusa, posiada zatem w swej najgłębszej istocie charakter drogi antropologicznej. Prowadzi ona przez słowa i czyny, znaki i cuda Jezusa, do punktu kulminacyjnego, który osiąga w Jego męce i śmierci.

Kryterium dialogiczne

Fascynacja godnością i powołaniem człowieka w Chrystusie jawi się u Przywary jako fundament pewnej „strategii dialogu". Źródłem tej strategii jest troska o uniwersalną komunikatywność, a także o odpowiedni przekład chrześcijańskiego orędzia w określonej przestrzeni jego weryfikacji, jaką wyznacza kontekst społeczno-kulturowy Europy pierwszej połowy XX wieku.

Przywara, świadomy zagrożeń swojej epoki, podejmuje liczne próby przekształcenia filozofii katolickiej w formę dyskusji o aktualnych problemach. Jego refleksja filozoficzna charakteryzuje się żywym, pozytywnym odniesieniem do nowoczesnej filozofii, opartym na zasadach dialogowej konfrontacji jej wyników z tradycją myślenia chrześcijańskiego.

Źródła